W czwartek, 5 grudnia, z Centrum Kosmicznego Satish Dhawan w Indiach, wystartowała misja Europejskiej Agencji Kosmicznej – Proba-3. Jej celem jest demonstracja technologii precyzyjnego lotu w formacji dwóch satelitów. Projekt ten stanowi istotny krok naprzód w technologii kosmicznej, a jego realizacja nie byłaby możliwa bez zaangażowania polskich instytucji i firm, takich jak Centrum Badań Kosmicznych PAN (CBK PAN), Sener Polska, GMV, N7 Space, Creotech Instruments.

 

Wirtualny teleskop do badania korony słonecznej

Misja Proba-3 to dwa niezależne satelity – Coronagraph Spacecraft (CSC) oraz Occulter Spacecraft (OSC) – które będą poruszać się w formacji, tworząc teleskop o długości 144 metrów. Satelity będą pracować
w pełni autonomicznie, precyzyjnie utrzymując wzajemną odległość na poziomie milimetrów, co umożliwi blokowanie światła słonecznego przez tarczę na jednym z satelitów i obserwację korony słonecznej przez instrumenty na drugim.

Proba-3 to także laboratorium w przestrzeni kosmicznej, w którym testowane będą nowatorskie algorytmy nawigacji i sterowania, m.in. systemy nawigacji względnej GPS (relative GPS). Wyniki eksperymentów znajdą zastosowanie w przyszłych misjach kosmicznych, takich jak Mars Sample Return czy deorbitacja satelitów z niskiej orbity okołoziemskiej.

 

Kluczowa rola polskich naukowców i inżynierów

• CBK PAN – polski lider w opracowaniu koronografu

Centrum Badań Kosmicznych PAN to najważniejszy polski instytut zaangażowany w misję Proba-3. Odpowiada za projekt i integrację kluczowych komponentów koronografu – głównego instrumentu naukowego misji. Specjaliści CBK PAN zaprojektowali i przetestowali Coronograph Control Box (CCB) oraz system filtrów optycznych Filter Wheel Assembly (FWA), zapewniając najwyższą jakość i zgodność ze standardami ESA. W laboratoriach typu „clean room” przeprowadzono zaawansowane testy funkcjonalne i środowiskowe, a także integrację komponentów z systemami misji.

• Sener Polska – mechanizmy podtrzymujące i nawigacyjne

Sener Polska odegrał kluczową rolę w dostarczeniu mechanizmów do satelity z koronografem. Firma dostarczyła mechanizmy Solar Array Hold Down and Release Mechanism (SAHRM) oraz Solar Array Deployment Mechanism (SADM), które odpowiedzialne są za rozłożenie paneli słonecznych i dostarczanie energii do działania koronografu. Ponadto, Sener Polska zaprojektowała i wykonała podzespoły ław optycznych OBAC i OBAO, które utrzymują instrumenty badawcze satelitów, zapewniając im stabilność mechaniczną i precyzyjne pomiary ich wzajemnego położenia.

• GMV – innowacyjny system lotu w formacji

Polski oddział GMV opracował oprogramowanie do nawigacji względnej (relative GPS), które umożliwia precyzyjne pozycjonowanie satelitów względem siebie. Algorytmy stworzone przez GMV pozwalają na półautonomiczne sterowanie lotem w formacji z możliwością dokonania korekt z Ziemi. Jest to jeden
z najważniejszych technologicznych celów misji Proba-3, który otwiera drzwi do nowych zastosowań
w przyszłych misjach kosmicznych.

• N7 Space – oprogramowanie sterujące kluczowymi podsystemami koronografu

Firma N7 Space wspierała misję Proba-3, dostarczając oprogramowanie aplikacyjne kontrolujące kamerę rejestrującą nigdy wcześniej nieobserwowane fotony. Ponadto, oprogramowanie sterujące osłoną teleskopu oraz kołem filtrów, jak również oprogramowanie nadzorujące działanie czujnika cienia w czasie rzeczywistym, umożliwiając precyzyjne ustalenie wzajemnego położenia satelitów, kluczowe dla skutecznego przeprowadzenia skomplikowanego lotu w formacji.

• Creotech Instruments – zaawansowane systemy elektroniczne

Creotech Instruments odpowiedzialne było  za zaprojektowanie części sterownika koronografu (płyta elektroniki AEU) oraz montaż modułu lotnego tego koronografu. Dodatkowo, firma wykonała montaż lotny płyt FWA (sterowania filtrami instrumentu optycznego). Inżynierowie spółki we współpracy z Centrum Badań Kosmicznych PAN przeprowadzili także etap montażu modułu zapasowego koronografu.

Przełomowa misja z udziałem Polski

Proba-3 to przykład doskonałej współpracy międzynarodowej, w której polskie instytucje i firmy odegrały kluczową rolę. Dzięki zaawansowanym technologiom opracowanym przez polskich inżynierów, misja otworzy nowe możliwości dla badań kosmicznych oraz przyczyni się do dalszego rozwoju sektora kosmicznego w Polsce i Europie.

“Misja Proba-3 jest dowodem na to, jak polski sektor kosmiczny potrafi wnieść kluczowy wkład w najbardziej zaawansowane projekty technologiczne ESA. Dzięki zaangażowaniu naszych naukowców i inżynierów, Polska zaznacza swoją obecność w czołówce europejskich innowacji kosmicznych. Inwestycje w rozwój technologii kosmicznych zawsze przynoszą korzyści nie tylko w kontekście międzynarodowym, ale także dla rozwoju gospodarczego i technologicznego kraju. To wydarzenie to kolejny krok w tym kierunku.” – powiedział Prezes Polskiej Agencji Kosmicznej, Grzegorz Wrochna.

Misja Proba-3 wystartowała z indyjskiego kosmodromu Centrum Kosmicznego Satish Dhawan. Do wyniesienia satelitów misji została użyta rakieta PSLV-XL, będąca wersją rakiety Polar Satellite Launch Vehicle (PSLV) z dodatkowymi boosterami, co zapewnia większą moc i precyzyjne umieszczenie satelitów na orbicie.

Więcej informacji na temat misji w bazach Europejskiej Agencji Kosmicznej: ESA – About Proba-3

Dodatkowe materiały i zdjęcia: Pliki – CBK PAN – Nextcloud