W dniach 19-21 czerwca br. w Gdańsku odbyło się spotkanie przedstawicieli 15 z 25 krajów – sygnatariuszy deklaracji Artemis Accords, określającej zasady współpracy międzynarodowej w eksploracji ciał niebieskich, w szczególności w ramach organizowanego przez NASA programu księżycowego Artemis. Gospodarzem i organizatorem trzydniowych obrad była Polska Agencja Kosmiczna (POLSA).

– To duże wyróżnienie dla Polskiej Agencji Kosmicznej i Polski, że pomimo znacznie mniejszych doświadczeń naszego kraju związanych z eksploracją kosmosu niż np. Stany Zjednoczone, czy Francja, organizacja tak kluczowego wydarzenia przypadła akurat nam. Jednak – co warto podkreślać – nie ma tu przypadku. Jest to jasny sygnał i docenienie polskiego zaangażowania w prace na rzecz kosmosu, a także dowód, że rośnie siła naszego głosu w strukturach międzynarodowych. – zaznacza prof. Grzegorz Wrochna, Prezes Polskiej Agencji Kosmicznej.

Obrady otworzyła Kamila Król, podsekretarz stanu w Ministerstwie Rozwoju i Technologii.

Eksperci z agencji kosmicznych różnych krajów pracowali w Gdańsku w dwóch grupach roboczych. Pierwsza z nich to Grupa Robocza Młodych Krajów Kosmicznych (Artemis Accords Emerging Space Actors Working Group), której współprzewodniczy Polska i Brazylia. Jej zadaniem jest wzmocnienie współpracy międzynarodowej. Chodzi o wypracowanie sposobów zaangażowania mniej doświadczonych krajów w badania i eksplorację przestrzeni kosmicznej, w oparciu o zasady i wartości zawarte w Artemis Accords.

– To było kilkanaście godzin dyskusji, burzy mózgów i wymiany najlepszych praktyk, a w efekcie konkretne propozycje rozwiązań. – zaznacza Prezes G. Wrochna.

Kolejna grupa, w ramach której toczyły prace, to Grupa Robocza ds. Zapobiegania i Rozwiązywania Konfliktów oraz Zapewnienia Bezpieczeństwa Działań na Księżycu (Working Group on Mitigation and Avoidance of Interference to Promote Safety in Lunar Operations), której przewodniczą NASA i Departament Stanu USA.

Wypracowane propozycje obu grup zostaną przedstawione na spotkaniu szefów agencji kosmicznych na 74 Międzynarodowym Kongresie Astronautycznym IAC w Baku (2-6.10.2023 r.).

– Czasy są dynamiczne. NASA przewiduje, że tylko w ciągu najbliższych czterech lat będą co najmniej 22 misje na powierzchnię Księżyca, a połowa z nich odbędzie się w rejonie jego południowego bieguna. W związku z tak dużą liczbą zaplanowanych misji, a co za tym idzie liczbą potencjalnych kłopotów związanych chociażby z ich bliskości względem siebie, taki kodeks postępowania i zasad po prostu musi być opracowany i przestrzegany – podkreśla Prezes POLSA.

Efektem warsztatów jest:

• wypracowanie rekomendacji na spotkanie Heads of Agencies podczas tegorocznej edycji International Aastronautical Congress w Baku,
• zacieśnienie współpracy międzynarodowej między sygnatariuszami,
• wymiana doświadczeń pomiędzy sygnatariuszami w ich podejściu do rozwoju sektora kosmicznego,
• identyfikacja konieczności skoordynowania prac w ramach grup roboczych #ArtemisAccords z pracami w ramach UN COPUOS (komitetem ONZ ds. pokojowego wykorzystania przestrzeni kosmicznej),
• omówienie potencjalnych zagrożeń wynikających z prowadzenia nieskoordynowanych misji na powierzchni Księżyca oraz możliwe sposoby mitygacji tych zagrożeń.

Organizacja warsztatów przez POLSA w Gdańsku znacząco podniosła rozpoznawalność Polski w grupie państw sygnatariuszy porozumienia Artemis Accords zwłaszcza, że dla wielu uczestników był to pierwszy pobyt w naszym kraju.

Deklaracja Artemis Accords, służy w szczególności do wzmocnienia współpracy międzynarodowej w programie kosmicznym NASA, którego celem jest powrót człowieka na Księżyc oraz eksploracja jego powierzchni i przestrzeni okołoksiężycowej. Dzięki temu NASA i jej partnerzy będą gotowi na kolejny wielki krok w badaniu przestrzeni kosmicznej przez człowieka – tj. eksplorację Marsa.

Warto podkreślić, że deklaracja Artemis Accords jest rozszerzeniem i uszczegółowieniem Traktatu z 1967 r. o zasadach rządzących działalnością państw w zakresie eksploracji i użytkowania przestrzeni kosmicznej, w tym Księżyca i innych ciał niebieskich (nazywane także: Traktatem o Przestrzeni Kosmicznej).

Sygnatariuszami Artemis Accords jest obecnie 25 krajów: USA, Australia, Brazylia, Kanada, Włochy, Japonia, Korea Płd., Polska, Luksemburg, Nowa Zelandia, Ukraina, ZEA, Wielka Brytania, Francja, Singapur, Kolumbia, Meksyk, Izrael, Arabia Saudyjska, Bahrajn, Rumunia, Nigeria, Rwanda, Czechy oraz Hiszpania.

Polska dołączyła do grona sygnatariuszy Artemis Accords 26.10.2021 r., podczas 72 Międzynarodowego Kongresu Astronautycznego w Dubaju. Ze strony polskiej podpis złożył prezes POLSA prof. Grzegorz Wrochna. Realizując program Artemis, polski sektor kosmiczny może dostarczyć m.in. instrumenty badawcze, aparaturę pomiarową, elementy robotyki i sterowania, także przy pomocy sztucznej inteligencji. W trakcie misji na Srebrny Glob szczególnie potrzebne będą możliwości poszukiwania, pozyskiwania i przetwarzania miejscowych surowców do budowy baz księżycowych. Będą to początki tzw. górnictwa kosmicznego, które może stać się nową polską specjalnością. Polskie uczelnie już rozpoczynają kształcenie ekspertów w tym zakresie.